Στο πλαίσιο των χρόνιων φλεγμονωδών δερματικών παθήσεων (όπως το ατοπικό έκζεμα) που προκαλούν κνησμό και πόνο, θα εξετάσουμε τη λεγόμενη ολιστική ιατρική.
Η ολιστική ιατρική φροντίζει τον οργανισμό του ασθενούς ως σύνολο. Αυτό γίνεται εμφανές από την ίδια την ετυμολογία της λέξης, η οποία είναι ελληνικής προέλευσης. Αυτός ο τύπος ιατρικής επικεντρώνεται επομένως στον ασθενή και όχι μόνο στην παθολογία του δέρματος. Στην πραγματικότητα, η ποιότητα ζωής πλήττεται συχνά από χρόνιες παθήσεις (δηλαδή ασθένειες οι οποίες είναι μόνιμες), ιδίως τις δερματοπάθειες, καθώς είναι ορατές και επηρεάζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Παρότι οι διαθέσιμες ιατρικές θεραπείες διαχειρίζονται και παρακολουθούνται αποτελεσματικά, η χρονιότητα και ο κίνδυνος υποτροπής προκαλούν επίμονο άγχος και κακή ψυχολογία, ορισμένες φορές ακόμη και όταν η πάθηση βρίσκεται σε ύφεση.
Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως στη μετακαρκινική περίθαλψη, την ψυχιατρική καθώς και στην αντιμετώπιση άλλων φλεγμονωδών ρευματολογικών και πεπτικών παθήσεων, για παράδειγμα. Δεν εστιάζουν μονάχα στην ιατρική «θεραπεία», αλλά και στη «φροντίδα» με στόχο την ανακούφιση του ασθενούς. Ο στόχος είναι η βοήθεια, η ίαση και η υποστήριξη κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης.
Δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων τρόπων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο αυτό. Στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί οι επιπλέον τρόποι που χρησιμοποιούνται στην ιατρική είναι συμπληρωματικοί κι επιτρέπουν στους ασθενείς να βελτιώσουν την εμπειρία τους και να αποφύγουν, όσο αυτό είναι δυνατό, την ταλαιπωρία που συνδέεται με την ασθένεια και την αγωγή , τα οποία μπορεί να επιβαρύνουν την πάθηση. .
Στην πρακτική μου ως δερματολόγος, χρησιμοποιώ τον διαλογισμό ενσυνειδητότητας, ο οποίος σας επιτρέπει να εξερευνήσετε τον νου σας, να γνωρίσετε και να κατανοήσετε καλύτερα τον εαυτό σας και να βρείτε εναλλακτικές λύσεις προκειμένου να βελτιώσετε την κατάστασή σας. Ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας είναι επίσης μια μορφή Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας που χρησιμοποιείται και στην ψυχοθεραπεία. Όπως και ο αθλητισμός, αποσκοπεί στην εξάσκηση του μυαλού και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων χάρη στη νευροπλαστικότητα (δηλαδή την πλαστικότητα του εγκεφάλου). Όπως ο αθλητισμός αναπτύσσει τους μυς, ο διαλογισμός αναπτύσσει τις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την ηρεμία και περιορίζει εκείνες που είναι υπεύθυνες για ενοχλητικά συναισθήματα. Πρόκειται για εγκεφαλική άσκηση!
Χρησιμοποιείται για πάνω από 20 χρόνια σε νοσοκομεία για την καταπολέμηση κάθε είδους άγχους και την πρόληψη των υποτροπών σε ασθενείς με κατάθλιψη. Πρόκειται για μια τεχνική που κινεί τόσο τον νου όσο και το σώμα, και η οποία επηρεάζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα μέσω σωματικών ασκήσεων που βασίζονται κυρίως στην αναπνοή. Με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι πρόκειται για συναισθηματική θεραπεία!
Για να καταλάβετε καλύτερα πώς λειτουργεί ο διαλογισμός, σας προτείνω να παρατηρήσετε τον εαυτό σας, σαν να ήσασταν ένας ουδέτερος παρατηρητής, και να πραγματοποιήσετε την εσωτερική σας κατανόηση σε 3 βήματα:
I. Άγχος και ανησυχία
Θα προσπαθήσουμε αρχικά να κατανοήσουμε πλήρως την έννοια του άγχους και, πιο συγκεκριμένα, το «άγχος» μας, υιοθετώντας μια εκπαιδευτική προσέγγιση ώστε να αντιληφθούμε τι συμβαίνει μέσα μας.
Η λέξη «άγχος» προέρχεται από το ρήμα «ἄγχω», που σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται συνήθως όχι μόνο από το ευρύ κοινό αλλά και από τους ασθενείς. Στην ιατρική, περιγράφηκε από τον Hanz Seyle το 1930 και ορίζεται ως όλα τα φυσιολογικά και ψυχολογικά μέσα που χρησιμοποιεί ένα άτομο για να προσαρμοστεί σε ένα δεδομένο γεγονός. Το σώμα μας ανταποκρίνεται στο άγχος σε 3 φάσεις: συναγερμός, αντίσταση και εξάντληση. Το μοντέλο του Laborit ορίζει το άγχος ως μια αντίδραση που εξασφαλίζει την επιβίωση του οργανισμού μπροστά στον κίνδυνο. Στην περίπτωση της ατοπικής δερματίτιδας, η ίδια η ασθένεια μπορεί να αποτελέσει παράγοντα επικινδυνότητας.
Το άγχος οδηγεί στην απελευθέρωση ορμονών που είναι επιβλαβείς για τον οργανισμό. Όταν ο οργανισμός είναι υγιής, ανακάμπτει εύκολα, αλλά με την πάροδο του χρόνου, εξαντλείται και είναι λιγότερο ικανός για αυτοαποκατάσταση, ιδίως όταν είναι εξασθενημένος. Το άγχος μπορεί επομένως να συμβάλει στη δημιουργία, επιδείνωση ή πυροδότηση μιας έξαρσης ατοπικής δερματίτιδας και, επομένως, μιας κρίσης κνησμού. Σαν τη σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι...
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, υπάρχουν πέντε αρνητικά συναισθήματα: ο φόβος, ο θυμός, η θλίψη, η αποστροφή και η έκπληξη, και μόνο ένα θετικό συναίσθημα: η χαρά. Τα συναισθήματα συχνά συνδυάζονται για να δημιουργήσουν αυτό που αποκαλούμε άγχος. Τα συναισθήματα είναι φαινόμενα που αφορούν και επηρεάζουν τόσο τον νου όσο και το σώμα, και συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα . Είτε είναι άμεσες είτε προηγείται μια σκέψη, αυτά τα συμπτώματα είναι ίδια για όλους , από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη: ο φόβος είναι φόβος, ο θυμός είναι θυμός.
Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που σχετίζεται με τον φόβο. Αυτό σημαίνει ότι όταν είμαστε αγχωμένοι, κάνουμε δυσάρεστες και άβολες σκέψεις ενώ παράλληλα βιώνουμε σωματικά συμπτώματα , συχνά με τη μορφή έντασης. Έτσι, καταλήγουμε να είμαστε «αγχωμένοι». Αυτό είναι φυσιολογικό. Κανένα ευαίσθητο ον δεν θέλει να υποφέρει. Δεν είναι πάντα εύκολο να μοιραστούμε ανοιχτά ότι υποφέρουμε, είμαστε λυπημένοι ή αγχωμένοι με τους άλλους, ειδικά με τους κοντινούς μας ανθρώπους, τους συναδέλφους ή τους συμμαθητές μας. Η λέξη «άγχος» είναι ένας πρακτικός γενικός όρος που μερικές φορές μάλιστα χρησιμοποιείται με υπερβολικό τρόπο, καθώς έχει γίνει η ρίζα όλων των κακών! Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Μπορούμε να είμαστε αγχωμένοι όταν νιώθουμε ένα από τα πέντε αρνητικά συναισθήματα. Πάνω απ' όλα, δεν μας αρέσει να υποφέρουμε και ο καθένας επιθυμεί να αποφύγει αυτό το συναίσθημα, ή να απαλλαγεί από αυτό, χρησιμοποιώντας διάφορες στρατηγικές που συνδέονται με τις σκέψεις μας και το παρελθόν μας. Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σώμα και το μυαλό μας, αυτό το τρενάκι των συναισθημάτων και των σκέψεων, χωρίς να ενδιαφερθούμε έστω και λίγο για τον ψυχισμό μας; Για να αντιμετωπίσουμε το άγχος, πρέπει να ξεκινήσουμε κατανοώντας τι συμβαίνει μέσα μας, δηλαδή παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε συνήθως, τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας και σημειώνοντας τις σωματικά μας συμπτώματα. Βάσει των σωματικών μας συμπτωμάτων μπορούμε να προσδιορίσουμε τι είναι αυτό που μας ταλαιπωρεί.
Το πρώτο μέρος της θεραπείας, το οποίο σας καλώ να πραγματοποιήσετε, είναι να παρατηρήσετε αυτό που θα ονομάσουμε τις εσωτερικές σας «καιρικές συνθήκες». «Πώς αισθάνομαι σήμερα κατά τη διάρκεια της συνεδρίας μου (παρατήρηση, διαλογισμός, κ.λπ.); » «Νιώθω κάποια σωματική δυσφορία ,πόνο ήαίσθημα κνησμού; » «Βρίσκομαι σε ήρεμη ψυχική κατάσταση ή μήπως αντιθέτως νιώθω ταραχή, ακόμη και άγχος;»
Το δεύτερο μέρος της θεραπείας συνίσταται στην παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο αντιδράτε στις δυσάρεστες αισθήσεις και τα συναισθήματά σας καθώς και στις στρατηγικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να μείωσετε την ένταση της ταλαιπωρίας. Πρόκειται για τη μέθοδο του αυτόματου πιλότου (ΑΠ) και θυμίζει τα τρία μονοπάτια του άγχους που περιγράφονται ιατρικά με τις αντιδράσεις «μάχης-φυγής-ακινησίας». Ποιες είναι οι στρατηγικές του ΑΠ; Παρατηρήστε τις αντιδράσεις σας τώρα ή την επόμενη φορά που μια σκέψη ή ένα συναίσθημα σας ενοχλείσει...
Το τρίτο μέρος της θεραπείας συνίσταται στη χρήση ενός εργαλείου, όπως ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας, η αναπνοή, η γιόγκα (αυτούΰπνωση, κ.λπ.), για να βρει κανείς τις δυνάμεις μέσα του προκειμένου να ανακουφιστεί από το άγχος.
Σήμερα μιλάμε για το άγχος στο πλαίσιο της δερματολογίας. Στην περίπτωση των δερματικών παθήσεων, το δέρμα είναι συχνά αυτό που προκαλεί δυσάρεστες, ενοχλητικές ή ακόμη και τελείως ανυπόφορες αισθήσεις, όπως κνησμό ή πόνο.
Το δέρμα είναι ένα ΣΩΜΑΤΙΚΟ όργανο που έχει την ίδια προέλευση με τον εγκέφαλο. Το δέρμα είναι η έδρα πολλαπλών αισθήσεων. Πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο όργανο. Γιατί; Αυτό συμβαίνει επειδή το δέρμα διαθέτει μεγάλο αριθμό νευροαισθητικών υποδοχέων και νευρικών ινών που ενημερώνουν τον εγκέφαλό μας μόλις συμβεί κάτι. Φυσικά, οι φυσιολογικές αισθήσεις όπως η θερμότητα, η δροσιά, το άγγιγμα ή η απαλή πίεση είναι ευπρόσδεκτες. Αλλά πολύ γρήγορα, η θερμότητα, το κρύο, το αίσθημα κνησμού, το αίσθημα καύσου, μυρμηγκιάσματος και ισχυρής πίεσης δημιουργούν δυσφορία ή σωματικό πόνο, καθώς και άγχος, αγωνία και ενοχλητικές σκέψεις. Αυτοί οι προβληματισμοί μπορεί να προκύπτουν αρκετές φορές ανά ημέρα, αυξάνοντας τα συναισθήματα και ενισχύοντας τις δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα. . Πρόκειται για ένα γαϊτανάκι σκέψεων και συναισθημάτων που οδηγεί σε ορμονικές εκκρίσεις, προκαλώντας φλεγμονή και ανεξέλεγκτη λειτουργία του οργανισμού. Όταν γίνεται χρόνια, η φλεγμονή εντείνεται.
Το δέρμα είναι ένα ψυχοσωματικό όργανο, όπως όλα τα όργανα, διότι μόλις πονάμε, σκεφτόμαστε αυτό τον πόνο και αναζητούμε νοητικά στρατηγικές για να τον ανακουφίσουμε. Και αυτό είναι φυσιολογικό! Γιατι λειτουργούμε, επίσης, βάση ψυχολογίας. Οι σκέψεις που οφείλονται σε ψυχικές διαταραχές μας βλάπτουν. Υπάρχουν, όμως, και εκείνες που συμβάλλουν σημαντικά στην εξεύρεση λύσεων, όταν το μυαλό μας είναι καθαρό, ξεκούραστο και γεμάτο δημιουργικότητα. Ας δούμε τώρα πώς μπορεί να μας βοηθήσει ο διαλογισμός.
Η φροντίδα μέσω διαλογισμού ενσυνειδητότητας είναι μια ψυχολογική-φυσιολογική μορφή θεραπείας η οποία αποσκοπεί στην εξάσκηση του νου, όπως μάθαμε στο συγκεκριμένο άρθρο. Καθώς η πρακτική συνεχίζεται, θα καλυφθούν διαφορετικά επίπεδα. Αλλά η πρακτική της αναπνοής και η εσωτερική παρατήρηση (ιδιοδεκτικότητα) του σώματός μας είναι σταθερά στοιχεία που φέρνουν ηρεμία και χαρά. Αυτό διευκολύνει τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα να διαχειριστούν το άγχος που συνδέεται με την πάθηση και το βάρος της θεραπείας της.
II. Αυτοεκτίμηση
Η συζήτηση περί αυτοεκτίμησης δεν είναι καθόλου εύκολη, ειδικά όταν πρόκειται για τα συναισθήματα αυτοεκτίμησης των ασθενών, καθώς είμαστε «εξωτερικοί» ιατροί. Επομένως, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί πρώτα απ' όλα μια θεραπευτική σύμπραξη βασισμένη στην παρουσία και την προσεκτική ακρόαση, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της σχέσης και, ιδίως, να δοθεί η δυνατότητα στους ασθενείς οι οποίοι αισθάνονται αδύναμοι λόγω της πάθησης αυτής και οι οποίοι συχνά αισθάνονται αμηχανία ή και ντροπή για την κατάσταση της υγείας τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ασθενείς αισθάνονται ότι έχουν χάσει τη σωματική τους ακεραιότητα ενώ ίσως να αισθάνονται ακόμη και περιθωριοποιημένοι.
Είναι δύσκολο να καθησυχάσετε κάποιον, ενώ τα όμορφα λόγια συχνά δεν αρκούν. Στο βαθμό που είναι δυνατόν, μέσω της ενσυνειδητότητας, κάθε άτομο πρέπει να μάθει να βρίσκει στις δικές του ικανότητες τον τρόπο με τον οποίο θα βοηθήσει τον εαυτό του.
Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να προσδιοριστεί τι σημαίνει το ζήτημα της αυτοεκτίμησης για τον ασθενή και τον ιατρό. Ποιες είναι οι προσδοκίες του ασθενούς, ποιες είναι οι πεποιθήσεις του και πώς μπορεί ο ιατρός να συνεισφέρει με την εμπειρία και τις γνώσεις του;
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν έχει μία μόνο αιτία, που σημαίνει ότι η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση μπορούν να αλλοιωθούν από μια σειρά προκλήσεων, από υπερβολικές πραγματικές ή ψυχικές δυσκολίες και από τραύματα, είτε μείζονα είτε μικρότερης βαρύτητας, πλην όμως συχνά. Η ίδια η χρόνια πάθηση μπορεί να θεωρηθεί ως επαναλαμβανόμενο άγχος ή ακόμη και τραύμα.
Για μένα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ένα μάλλον αρνητικό, ενοχλητικό συναίσθημα που προκαλείται από την ύπαρξη μιας ιδιαίτερα ορατής πάθησης . Οι ασθενείς αισθάνονται αποτυχημένοι, αμήχανοι στην κοινωνική και συναισθηματική τους ζωή, ειδικά όταν βιώνουν δυσάρεστες αισθήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό προκαλεί σκέψεις ντροπής (που συνδέονται με την έννοια της αποστροφής), οι οποίες ενισχύουν τις πεποιθήσεις τους και δημιουργούν συναισθήματα που προκαλούν φυσική δυσφορία.
Οι δερματολογικές αγωγές , τόσο οι φαρμακευτικές όσο και οι αισθητικές, συμβάλλουν στη μείωση των ορατών και λειτουργικών σημείων της πάθησης . Ωστόσο, όταν η πάθηση είναι χρόνια, όπως συμβαίνει με την ατοπική δερματίτιδα, ορισμένοι άνθρωποι διαπιστώνουν ότι ακόμη και σε περιόδους ύφεσης, οι οποίες μερικές φορές μπορεί να είναι μεγάλες, το άγχος και η έλλειψη αυτοπεποίθησης παραμένουν!
Επειδή οι σκέψεις στριφογυρίζουν στο κεφάλι, και το μυαλό είναι αυτό που μου λέει:
Αυτά είναι μερικά παραδείγματα από τις πολλές σκέψεις που καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος του ψυχισμού μας, οδηγώντας φυσικά σε κόπωση, αϋπνία και άλλα συναισθήματα, όπως θλίψη, θυμό, αίσθημα αδικίας, στιγματισμό... και το μονοπάτι των δυσάρεστων σωματικών συμπτωμάτων τους... Πρόκειται για διπλό χτύπημα...
Ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας μας βοηθά να κατευνάσουμε το σώμα και τον νου μας, να κρατήσουμε αυτές τις ιδέες, τις σκέψεις και τα μοτίβα τους, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς μακριά, ώστε να μπορέσουμε να εστιάσουμε στην αντιμετώπιση της πάθησης , τη διαχείριση του άγχους, την εμπειρία της κατάστασης και το βάρος που συνεπάγεται με περισσότερη γαλήνη.
Γενικότερα, ο ασθενής με ατοπική δερματίτιδα θα πρέπει να γνωρίζει ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να νιώσουν αντίστοιχα δυσάρεστα συναισθήματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους όταν αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα ή μια δυσκολία που εκ πρώτης όψεως φαίνεται ανυπέρβλητη. Δεν είναι μόνοι τους...... Οι ασθενείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η εμπειρία ενοχλητικών συναισθημάτων και αγχωτικών σκέψεων είναι κάτι κοινό σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι που αποκαλούμε βάσανο ή βάρος, η ανθρώπινη κατάσταση....
Η χρήση διαφόρων τεχνικών, όπως ο διαλογισμός, δεν αποσκοπεί στην εξάλειψη της χαμηλής αυτοεκτίμησης, ούτε στην παροχή γρήγορων λύσεων ή μαγικών κόλπων. Πρόκειται για μια γνωστική και συμπεριφορική θεραπεία η οποία βασίζεται στην κατανόηση, την αυτογνωσία και την αντιμετώπιση της δυσφορίας. Με τακτική εξάσκηση, θα παρατηρήσετε μικρές αλλαγές αρχικά, και κατόπιν, μεγαλύτερες τόσο όσον αφορά την αντίληψη όσο και τη μελλοντική στάση, χάρη στην νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου.
Το να μάθετε να αγαπάτε τον εαυτό σας είναι το κλειδί αυτής της πρακτικής, με το να είστε ευγενικοί τόσο με τον εαυτό σας όσο και με το δέρμα σας, το οποίο θα γίνει το αντικείμενο προσεκτικής, συμπονετικής φροντίδας από μέρους σας. Θα δούμε πώς, καθώς οι ανησυχίες μας σβήνουν, η χαρά και η επιθυμία να κάνουμε πράγματα κάνουν πάλι την εμφάνισή τους, με φυσικό και υγιή τρόπο.